6/11/2021
Pandemia koronawirusa – co do tego właściwie nie ma poważniejszych wątpliwości – zmieniła wiele trendów w gospodarce usługowej, powodując z jednej strony przyspieszenie zjawisk występujących jeszcze przed pojawieniem się COVID-19, z drugiej zaś wyzwalając zupełnie nowe zjawiska. Wystarczy wspomnieć tu o dynamicznym rozwoju e-handlu, pracy zdalnej czy telemedycyny. Jednak zrozumienie – i określenie, w jaki sposób może w przyszłości kształtować się gospodarka usługowa – zjawisk ekonomicznych związanych z pandemią możliwe jest tylko pod warunkiem przeprowadzenia pogłębionych analiz. Jakie tezy są uzasadnione na podstawie danych, którymi już dysponujemy? Poszukując odpowiedzi na to pytanie, trzeba odwołać się przede wszystkim do badania sytuacji poszczególnych branż – w tym kształtowania się poziomu popytu i podaży – oraz poziomu zatrudnienia, bezrobocia, wynagrodzenia i wykształcenia. Jedno jest pewne: inwestycja w budowę profesjonalnej marki zawsze się opłaca.
Im bardziej rozbudowana analiza, tym lepiej rozpocząć od przypomnienia – mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka oczywistych – kwestii, bez których bardziej zaawansowane rozważania nie są możliwe. W tym kontekście wypada wskazać, że pandemia COVID-19 co prawda wywołała w wielu branżach kryzys, jednocześnie jednak powodując rozwój innych.
W pierwszym przypadku wystarczy podać najbardziej oczywiste przykłady: restauracje, hotele, linie lotnicze czy różnego rodzaju usługi związane z turystyką najpoważniej ucierpiały na kolejnych lockdownach i – nieraz daleko idącym – restrykcjom sanitarnym. Poważne przeobrażenia – głównie przez kilkunastomiesięczną naukę i pracę zdalną – przechodzi także sektor edukacji czy rynek nieruchomości komercyjnych, gdzie home office zdaje się rozgaszczać już na stałe. Warto wspomnieć, że według niektórych badań większość pracowników nie wyobraża sobie powrotu na stałe do biura.
Dlatego niejako na przeciwległym biegunie kryzysu wywołanego przez COVID-19 są te branże, którym pandemia stworzyła wręcz niespotykane wcześniej warunki do szybkiego rozwoju. Chodzi przykładowo o usługi e-commerce, dostawców rozwiązań informatycznych niezbędnych do pracy i nauki na odległość, budownictwo mieszkaniowe – w tym w zakresie realizacji domów poza centrami miast – czy szeroko pojętą branżę medyczną. Jednak nie oznacza to, że sektory gospodarki ogólnie korzystające na pandemii znajdują się w bardzo dobrym położeniu. W końcu takie czynniki, jak niepokojąco wzrastająca inflacja, problemy z zachowaniem stabilności dostaw bądź potęgujące się trudności w znalezieniu odpowiednich pracowników, tylko pogłębiają kłopoty przedsiębiorców znajdujących się w kryzysie i utrudniają rozwój tym, dla których pandemia jest szansą. Wciąż więc trudno mówić o optymalnych warunkach do stabilnego prowadzenia biznesu.
Dlatego obecnie mamy do czynienia z niezwykle złożoną i podlegającą dynamicznym zmianom sytuacją w gospodarce – zarówno polskiej, europejskiej, jak i światowej. Jednak – przynajmniej na krajowym podwórku – zaczynają rysować się trendy, które mogą pomóc w prognozowaniu kierunku rozwoju poszczególnych branż. Z danych publikowanych przez Narodowy Bank Polski [1] wynika, że w najbliższej przyszłości będzie utrzymywać się wzrost popytu – aczkolwiek głównie w przemyśle – oraz korzystne prognozy dla eksportu. Nadal jednak sporym – i zwiększającym się – problemem przedsiębiorców pozostają trudności w zgromadzeniu zapasów materiałów niezbędnych do prowadzenia działalności.
Co ciekawe – według danych NBP – poprawiają się wskaźniki płynności finansowej przedsiębiorców, wzrasta także poziom optymizmu wśród przedsiębiorców. Chodzi przede wszystkim o spodziewaną, dalszą poprawę sytuacji na rynku. Przy czym najwyższy poziom takiego optymizmu notuje się w branżach, w stosunku do których złagodzono restrykcje pandemiczne. W każdym razie sytuacja ta przekłada się m.in. na większy wskaźnik inwestycji w środki trwałe. Wydawać by się więc mogło, że wchodzimy wręcz w okres prosperity – jednak bliższe przyjrzenie się sytuacji karze postawić pewne znaki zapytania.
Polski rynek pracy wszedł w pandemię w niezłej kondycji. Od 2018 roku wzrastała populacja osób pracujących, zmniejszała się populacja bezrobotnych oraz coraz mniejszy odsetek ludności pozostawał bierny zawodowo. Jednak wybuch pandemii oznaczał silny wstrząs na rynku pracy nad Wisłą. Ze względu na jego „sezonowość” sporo osób stanęło przed widmem utraty źródła zatrudnienia, a w najgorszej sytuacji znalazły się osoby młode, nieposiadające większego doświadczenia zawodowego [2]. Jednak okres pomiędzy kolejnymi „falami” zakażeń charakteryzował się poprawą sytuacji na rynku pracy, aczkolwiek okresowość wzrostów zakażeń i zaostrzania restrykcji sanitarnych powoduje, że wskaźniki te przypominają sinusoidę.
Z tego względu globalnie rzecz ujmując – i biorąc pod uwagę niedawno analizowane przez ekspertów dane – kondycja rynku pracy w Polsce ciągle jest gorsza niż przed pandemią [3]. Aczkolwiek obecnie mamy do czynienia z niespotykanym nawet przed pandemią odsetkiem osób pracujących na umowach o pracę zawartych na czas nieokreślony przy jednoczesnym spadku „śmieciowych” form zatrudnienia [4]. Jednak do tych uwarunkowań w ostatnim czasie doszedł poważny wróg wzrostu gospodarczego, czyli inflacja. Analiza jej przyczyn i możliwych skutków to temat na sporej objętości rozprawę, jednak warto wskazać, że podstawowym rezultatem rosnącej inflacji jest spadek wartości oszczędności, wzrost cen, a co za tym idzie także oczekiwanie podwyżek od pracodawców – co z kolei zawsze stanowi wyzwanie dla przedsiębiorców.
Tymczasem akurat w tej dziedzinie trudno liczyć na szybką zmianę sytuacji. Tym bardziej że ekonomiści szacują, że do końca bieżącego roku poziom inflacji może przekroczyć próg 7%, a nawet 8% – na wysokim poziomie utrzyma się także przez cały przyszły rok. Niestety trudno wskazać tu na proste rozwiązanie tego problemu. Zwiększające się ceny paliw i energii z pewnością nie sprzyjają spadkom. Dopiero łączne przeanalizowanie tych czynników – a to tylko najważniejsze – pozwala poszukać odpowiedzi na pytanie, w co warto zainwestować. Bez niej zaś bardzo trudno właściwie zaplanować działania nawet w najbliższej perspektywie.
W zmiennych, niepewnych i wymykających się łatwym przewidywaniom czasach wydaje się, że najlepsze perspektywy stoją przed osobami mającymi do zaoferowania szeroki asortyment usług, których potrzebują właściwie wszyscy przedsiębiorcy i pracownicy. Usługi IT, marketing, wsparcie prawne – to najważniejsze kategorie usług, bez których właściwie nie sposób prowadzić dziś własną firmę. Nie da się efektywnie zarządzać przedsiębiorstwem bez rozwiązań informatycznych, jeszcze trudniej jest dotrzeć do klientów bez efektywnego marketingu – w tym w obszarze SEO – a konieczność skorzystania ze wsparcia prawnika często pojawia się już na etapie zakładania firmy. Nie mówiąc o dalszych etapach, gdzie prawie na pewno pojawią się spory, które trzeba będzie rozwiązywać na drodze prawnej.
Warto więc inwestować w tego rodzaju przedsięwzięcia – także zdobywając wiedzę i umiejętności pozwalające świadczyć usługi we wskazanych sektorach. Jednocześnie prowadzący biznes na rynku IT, prawnym czy marketingu muszą pamiętać o budowie swojej marki i właściwej promocji. W końcu nie od razu Kraków zbudowano, a powiedzenie to świetnie sprawdza się w biznesie wymagającym wysokich kompetencji i doświadczenia. Przecież nie da się ich nabyć z dnia na dzień. Dlatego dobrą okazją inwestycyjną może okazać się podjęcie działań mających na celu dotarcie do jak najszerszego grona odbiorców. Wiadomo, że platformy internetowe są najlepszym środkiem do osiągnięcia tego celu. Zwłaszcza gdy pozwalają one na budowę własnej marki.
Pandemia koronawirusa powoduje, że wszelkiego rodzaju prognozy gospodarcze – choć zawsze trudne i obarczone sporym ryzykiem błędu – stały się poważnym wyzwaniem nawet dla doświadczonych analityków. Ogólnie rzecz ujmując, czas pandemii charakteryzuje się sporą dawką niepewności. Od początkowego szoku, poprzez odbicie i kolejne pogorszenia koniunktury, związane z występowaniem „fal” pandemii i wprowadzaniem związanych z nimi restrykcji. Okazuje się, że największą stabilizacją – a niekiedy wręcz dynamicznym rozwojem – cechują się branże, które w łatwy sposób mogą przenieść się do Internetu bądź oferują usługi nieodzowne do prowadzenia właściwie jakiejkolwiek działalności. Do takich – nie tylko w obecnych warunkach – zalicza się m.in. branże IT, marketingową oraz usług prawnych.
Biorąc zaś pod uwagę, że pandemia znacząco przyspieszyła rewolucję technologiczną, jasne jest, że Internet stał się podstawowym sposobem dotarcia do klientów, umożliwiającym budowę profesjonalnej marki. We wskazanych powyżej branżach – a także w wielu innych, o ile nie w każdej – kluczem do sukcesu biznesowego pozostaje zbudowanie wizerunku specjalisty. W końcu każdy klient chce skorzystać z najlepszej usługi – te zaś świadczą tylko eksperci, a nie nowicjusze. Jednak nawet będąc ekspertem, trudno spodziewać się, że potencjalni klienci sami nas znajdą. Warto więc ułatwić im drogę do skorzystania z usług, których poszukują.
[1] Zob. P. Boguszewski, Z. Iwanicka, P. Popowski, Ł. Postek, K. Puchalska, A. Sawicka, I. Tymoczko, Szybki monitoring NBP. Analiza sytuacji sektora przedsiębiorstw, Narodowy Bank Polski, Nr 03/21 (lipiec 2021 r.).
[2] Główny Urząd Statystyczny, Wybrane aspekty rynku pracy w Polsce. Aktywność ekonomiczna ludności przed i w czasie pandemii COVID-19, Warszawa, październik 2020, s. 13.
[3] Zob. G. Siemionczyk, Rynek pracy słabnie przed metą, https://www.parkiet.com/Gospodarka----Kraj/309239908-Rynek-pracy-slabnie-przed-meta.html [dostęp: 3 listopada 2021 r.].
[4] Ł. Guza, Stale zatrudnienie bije rekordy. Mimo wirusa i kryzysu, https://praca.gazetaprawna.pl/artykuly/8264998,pandemia-koronawirusa-stala-praca-reforma-podstaw-zatrudnienia.html [dostęp: 3 listopada 2021 r.].
